لەو بارەیەوە (د. فەلاح مستەفا ) پسپۆڕی بواری یاسا، ئەم هەنگاوە بە هۆکاری شکستهێنانی لامەرکەزییەتی کارگیری لەهەرێمی کوردستان لە قەڵەم دەدات
لەو بارەیەوە لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ (پێگەی ئەلكترۆنی رێكخراوی كوردستان بۆهەمووان)، (د. فەلاح مستەفا) لەوبارەیەوە گوتی: "لەسالی 1993 لەپاش هەلبژاردنی پەرلەمان ودەستکردن بەکارەکانی، یاسای بەرێوەبردنی شارەوانییەکانیان دەرچواند بەژمارە 6 ی سالی 1993، بەپێی ئەم یاسایە دەبوو هەلبژاردن بۆ شارەوانییەکان بکرایە، بەلام کام شارەوانی؟
زۆر لەمێژە هەلە تێگەیشتنێك هەیە بۆ وشەی شارەوانی، بەوەی شارەوانی لەهەموو وولاتانی دیموکراسی بەمانای municipality دێت واتە دەستەی بەرێوەبردنی شار کەدەبێت کەسانێك بەپێی چەند مەرجێك کەبەیاسا رێکدەخرێت، هەلبژێردراوی میللەت بن لەناو ئەو دەستەیە، ولەناو ئەو دەستەیەوە یان لەدەرەوەی دەستەکە کەسێك هەلبژێردرێت وەکو سەرۆکی شار یان بەزمانی کوردەواری خۆمان پێی دەلێن سەرۆکی یەکەی کارگێری (پارێزگار، قائیمقام، بەرێوەبەری ناحیە) کەبەزمانی ئینگلیزی پێی دەوترێت mayor.
بەلام ئەوەی رووی دا لەهەرێمی کوردستان، ولەبەر نا شارەزایی ئەندامانی پەرلەمان لەیاسا هەر لەسەرەتای دروست بوونی پەرلەمانی کوردستان، دوو کەسایەتی لەیەکە کارگێرییەکان هاتنە مەیدان سەرۆکی یەکەی کارگێری (پارێزگار ، قائیمقام ، بەرێوەبەری ناحییە) کەبەپێی یاسای پارێزگاکانی سەردەمی بەعس ژ 159 ی سالی 1969 دادەمەزران وبەرێوەبەری شارەوانییەکان کە بەپێی یاسای بەرێوەبردنی شارەوانییەکان ژ 6 سالی 1993 دادەمەزران بەبێ ئەوەی کەسێك یان شارەزایەك بەوەزیرانی شارەوانی وناوخۆ بلێت ئەمە کارێکی هەلەیە!!!.
هەروەها ناوبراو دەڵێت: " لەمادەی 39 ی یاساکە ئاماژە بەوە دراوە کەهەر دەقێك یان بریارێك پێچەوانەی یاسای ژ 3 یە کاری پێ ناکرێت، کەواتە یاسای بەرێوەبردنی شارەوانییەکان لەو برگانەی کەباسی هەلبژاردنی ئەنجومەنی شارەوانییەکان هەروەها دەسەلاتی ئەنجومەنی شارەوانییەکان دەبوایە بەهەلوەشاوە هەژمار بکرێت چونکە تەواو پێچەوانەی مادەی 6 ی یاسای ژ 3 سالی 2009 یە لەبەر ئەوەی چەندین دەسەلات کەدراوە بەئەنجومەنی پارێزگاکان لەئەنجومەنی بەناو شارەوانییەکان وەرگیراوەتەوە هەروەها هەلبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان لەسەر بنەمای لامەرکەزییەتی کارگیری کەدەستوری عێراق ویاسای پارێزگاکان جەختیان لەسەر کردووە تەواو دەستوری ویاساییە ولەگەل بنەما زانستییەکان یەکدەگرێتەوە، بەلام بەداخەوە ئەم تێبینییە کاریان لەسەر نەکرد وئەنجومەنی شارەوانییەکان بەردەوام بوون لەسەر کارکردن وئەمەیش گەورەترین رێگری بۆ ئەنجومەنی پارێزگاکان دروست کردووە بەئێستاشەوە.
- مادەی 35 ی یاساکە کەباس لەپێکهێنانی ئەنجومەونی شارەوانییەکانی یەکە کارگێرییەکان دەکات کەدەبێت لەلایەن ئەنجومەنی پارێزگاکان پێکبهێنرێت بەرێنماییەك لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە دەربکرێت لەسەر پێشنیاری وەزارەتی شارەوانی، ئەوەی جێی تێبینییە کەئەم مادەیە هەلە تێگەیشتنێك هەبووە لەناوەرۆکەکەی:
یەکەم ئەگەر بگەرێینەوە بۆ قۆناغی گفتوگۆکانی ناو پەرلەمان کاتێك گفتوگۆیان لەسەر ئەم بابەتە کردووە مەبەست لێی ئەوە نەبووە کەئەنجومەنی شارەوانییەکان زیندوو بکەنەوە بەلکو مەبەست لێی ئەوە بووە کەتاوەکو هەلبژاردنی ئەنجومەنی قەزا وناحییەکان ئەنجام دەدرێت ئەنجومەن بۆ قەزا وناحییەکان پێکبهێنرێت لە لایەن ئەنجومەنی پارێزگاکان بۆ رایی کردنی دەسەلاتەکانیان کە لەیاسای ژ 3 دیاری کراوە بۆ ئەو ئەنجومەنانە بەپێی پەیرەوێك کە لایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە دەردەکرێت.
دووەم پەرلەمانی کوردستان یش تووشی هەلەیەك بووە لەتێگەیشتن بۆ مادەی 35 کەدەرکرنی ئەو رێنماییەی داوەتە وەزارەتی شارەوانی پێشنیاری بکات وئەمەش ناوەرۆکی مادەکەی توشی شلەژان کردووە.
وئەم بابەتە بەروونی لەبریاری ژ 15 سالی 2018 ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی دەرکەوتووە وکاریگەری کردووە بۆ زیندوو کردنەوەی ئەنجومەنی شارەوانییەکان کەلەقۆناغی کۆتایی باسی دەکەین
سەبارەت بە بریاری (ژمارە 15 سالی 2018)ی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی وپەیرەوی ژ 2 ی سالی 2019 ئەنجومەنی وەزیران وئەنجومەنی شارەوانی تازە پێشنیار کراو ناوبراو وتی: "جۆرێك لەهەڵە تێگەیشتن هەبووە لەشیکردنەوەی مادەی ناوبراو لەلایەن بەرێزان ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەبەر دوو هۆکار:
یەکەمیان/ شێوەی دارشتنەوەی مادەی ناوبراو لە لایەن پەرلەمانی کوردستان کاتێك کەپێشنیاری دەرکردنی پەیرەوی ئەنجومەنی وەزیرانی داوە بەوەزارەتی شارەوانی بۆ پێکهێنانی ئەنجومەنی یەکە کارگێرییەکان کەدەبوو لەسەر پێشنیاری وەزارەتی ناوخۆ بوایە.
دووەمیان/ کەبەرێزان ئەندامانی لیژنەی یاسایی تێبینی ئەوەیان نەکردووە کەمادەی ناوبراو مەبەست لێی ئەنجومەنی یەکە کارگێرییەکانە هاوشێوەی ئەنجومەنی پارێزگا کە بۆ قۆناغی دوای دەرچوونی یاسای پارێزگاکان پێویست بوو پێکبهێنرێت تا وەکو هەلبژاردنی ئەنجومەنەکان دەکرێت لەئەنجومەنی پارێزگا وقەزای وناحییەکان کەبەداخەوە تەنها لەپارێزگاکان کرا لەسالی 2014 بەبێ قەزا وناحییەکان.
بەهەر حال لەسالی 2018 بریاری ژ 15 ی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی درا ورەوانەی ئەنجومەنی وەزیران کرا بۆ دەرکردنی پەیرەوێك بەپێشنیاری وەزارەتی شارەوانی وبەم هەنگاوە ئەنجومەنی پارێزگا بووە هۆکارێك کەجارێکی دیکە ئەنجومەنی شارەوانییەکان کە بەیاسای پارێزگاکان ژ 3 سالی 2009 هەلوەشایەوە جارێکی تر زیندوو بکرێتەوە کەدەبوو لەپاش هەلوەشانەوەی یاسای بەرێوەبردنی شارەوانییەکان هەموار بکرێتەوە وئەو مادانەی کەدژە لەگەل یاسای پارێزگاکان لا بدرێت.
لەوە سەیرتر کاتێك ئەنجومەنی وەزیران پەیرەوی ژ 2 ی سالی 2019 دەرکردووە توشی چەندین پێشێل کاری یاسایی بووە لەوانە:
- یاسای پارێزگاکان ژ 3 سالی 2009 بەتایبەتی مادەی 17 چونکە پێکهاتەی ئەنجومەنی شارەوانی پێشنیار کراو لەبەرێوەبەر ولێپرسراوانی فەرمانگەکان کە لەمادەی 4 ی پەیروەکە دا هاتووە هەمان پێکهاتەیە کە لەمادەی 17 ی یاسای پارێزگاکان دا هەیە بەلام ئەوەی کە لەیاساکە دا هاتووە دەستەی جێبەجێکارە کە لەبەرێوەبەر ولێپرسراوی فەرمانگەکان پێكدێت بۆ هاوکاری وهەماهەنگی لەگەل پارێزگارەکان بۆ پێشنیاری پرۆژەی بودجەی پارێزگاکان وپرۆژەکان نەك وەکو ئەنجومەنی شارەوانی کەئەرکی چاودێری وبەدواداچوون کەئەوە لەدەسەلاتی ئەنجومەنی پارێزگاکان دایە.
- یاسای چاکسازی ژ 2 سالی 2020 کە لەمادەی 3 ی باس لەنەهێشتی سوود بوون دەکات لەبودجەی گشتی بۆ چەند جارێك بەلام لەپەیرەوی ژ 2 سالی 2019 لەمادەی 16 ی رێگەی داوە کە ئەنجومەنی شارەوانی پێشنیار کراو جارێکی تر سوودمەند بن لەماف وئیمتیازات بەپێی پەیرەوێك کەوەزارەتی دارایی دەری دەکات لەکاتێکدا هەمان ئەندامانی ئەنجومەن لەفەرمانگەکانی خۆیان موچە ودەرمالە وئیمتیازات وەردەگرن.
- بنەما کارگێرییەکان چونکە لەکاتی پێکهێنانی ئەنجومەنێك یان لیژنەیەك ناکرێت سەرۆك وئەندامان رەچاوی پایەی وەزیفیان نەکرێت بۆ نموونە سەرۆکی شارەوانی سلێمانی لەپلەی وەزیفیدا تەنها بەرێوەبەرە بەلام لەهەمان ئەنجومەن کەپێشنیار کراوە لەلایەن بەڕێز پارێزگاری سلێمانییەوە ئەندامی تێدایە لەپلەی تایبەت دایە کەبەرێوەبەری گشتییە.
لەکۆتایشدا (د. فەلاح مستەفا ) کە کار لەسەر راست کردنەوەی سەرجەم ئەو هەڵە یاسایی وکارگێرییەیانە بکرێتەوە چونکە کۆی پرۆسەکە سەرپێچییە لەدەستوری عێراق بۆ سالی 2005 ویاسای پارێزگاکان ژ 3 ی سالی 2009 ویاسای چاکسازی ژ 2 سالی 2020 وبەراست نەکردنەوەی دەتوانین بلێین بنەمایەك نەماوە بەناو لامەرکەزییەتی کارگێری.